Transport Kabotażowy - Czym jest, Zasady UE i Pakiet Mobilności

Kabotaż Drogowy: Co to jest, Znaczenie i Kluczowe Zasady

Zastanawiasz się, co to jest kabotaż w transporcie drogowym i jakie są zasady kabotażu? W obecnym świecie międzynarodowego transportu i logistyki, termin ten odgrywa fundamentalną rolę i jest kluczowy dla firm przewozowych. Mówiąc najprościej, kabotaż w międzynarodowym transporcie to wykonywanie zarobkowych przewozów towarów lub osób w obrębie jednego państwa przez przewoźnika zarejestrowanego w innym państwie. Początkowo pojęcie "kabotaż" odnosiło się głównie do żeglugi przybrzeżnej, ale obecnie obejmuje również inne rodzaje transportu, takie jak transport drogowy. Prosty przykład? Jeśli polski przewoźnik zarejestrowany w Polsce zrealizuje międzynarodowy przewóz z Polski do Włoch (gdzie następuje rozładunek), a następnie na terytorium Austrii (sąsiadującej z Włochami) wykona transport ładunku z Salzburga do Wiednia, jest to właśnie przewóz kabotażowy.

Zasady kabotażu różnią się drastycznie w zależności od tego, czy przewóz odbywa się w ramach Unii Europejskiej, czy też poza nią.

Kabotaż w Unii Europejskiej i EOG – Zasady Pakietu Mobilności

Zasady kabotażu w UE i Europejskim Obszarze Gospodarczego (EOG) są regulowane przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009, uzupełnione kluczowymi przepisami i zasadami Pakietu Mobilności. Pierwsze przepisy Pakietu Mobilności weszły w życie 20 sierpnia 2020 roku. W 2022 roku weszły w życie kolejne ważne etapy Pakietu Mobilności, szczególnie dotyczące delegowania kierowców i zasad wynagradzania, oraz niektóre aspekty związane z kabotażem (np. obowiązek powrotu pojazdu do bazy). Cały Pakiet Mobilności jest wprowadzany etapami, a jego pełne wdrożenie ma nastąpić w lipcu 2026 roku.

Najważniejsze zasady kabotażu w UE to:

- Ile kabotaży można zrobić i w jakim czasie? Przewoźnik międzynarodowy, po wykonaniu międzynarodowego przewozu do państwa członkowskiego UE/EOG, może wykonać maksymalnie trzy operacje kabotażowe. Muszą one zostać zakończone w ciągu siedmiu dni od daty ostatniego rozładunku w ramach przewozu międzynarodowego na terytorium tego państwa członkowskiego. Te trzy operacje mogą być wykonane w tym samym państwie członkowskim lub w państwach członkowskich sąsiadujących z państwem ostatniego rozładunku w ramach przewozu międzynarodowego.

- Pauza kabotażowa (okres "cooling-off"): Po zakończeniu ostatniej dozwolonej operacji kabotażowej, ten sam pojazd nie może wykonywać kolejnych operacji kabotażowych w tym samym państwie członkowskim przez okres czterech dni. Ta "pauza kabotażowa" ma zapobiegać stałej obecności pojazdów w danym kraju, co było źródłem obaw o dumping socjalny i nieuczciwą konkurencję.

- Kabotaż a dokumentacja (CMR): Każda operacja kabotażowa musi być starannie udokumentowana, przy czym każda z dozwolonych operacji wymaga osobnego listu przewozowego (np. CMR). Dokument ten musi zawierać szczegółowe informacje o przewozie, datach i miejscu załadunku/rozładunku. Kierowca ma bezwzględny obowiązek przechowywać te dokumenty w pojeździe i okazywać je na każde żądanie służb kontrolnych.

- Wejście bez ładunku: W sytuacji, gdy pojazd, po wykonanym wcześniej przewozie międzynarodowym do państwa członkowskiego, opuścił jego terytorium bez ładunku i następnie powrócił, może on wykonać jedną operację kabotażową, pod warunkiem, że nastąpi to w ciągu trzech dni od wjazdu bez ładunku.

- Zakaz kabotażu w kraju macierzystym: Przewoźnikowi nie wolno wykonywać kabotażu w swoim własnym kraju rejestracji na zasadach kabotażu unijnego po przewozie międzynarodowym (np. polski przewoźnik nie może wykonywać kabotażu w Polsce po przewozie międzynarodowym, choć oczywiście może realizować przewozy krajowe na podstawie swojej licencji krajowej).

Naruszenia tych zasad, a w szczególności przekroczenie limitu operacji lub niezastosowanie się do pauzy kabotażowej, są surowo karane wysokimi grzywnami, a w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do utraty licencji transportowej.

Co daje kabotaż przewoźnikowi?

Transport kabotażowy, mimo swoich ograniczeń, oferuje przewoźnikom znaczące korzyści ekonomiczne i operacyjne. Przede wszystkim pozwala na zminimalizowanie "pustych przebiegów" pojazdu po rozładunku towaru z przewozu międzynarodowego. Zamiast wracać do kraju macierzystego bez ładunku, przewoźnik może podjąć kolejne zlecenia na terenie kraju, do którego przyjechał, co oznacza większą efektywność wykorzystania floty, zwiększone przychody i lepsze wykorzystanie czasu pracy kierowców. Optymalizacja tras i redukcja nieefektywnych powrotów bezpośrednio przekładają się na większą rentowność działalności transportowej, stanowiąc kluczowy element efektywnej logistyki międzynarodowej w dzisiejszych realiach.

Gdzie ubiegać się o możliwość transportu kabotażowego?

Możliwość wykonywania transportu kabotażowego w Unii Europejskiej wynika bezpośrednio z posiadania Licencji Wspólnotowej (licencji na międzynarodowy przewóz rzeczy). Oznacza to, że przewoźnik nie musi ubiegać się o żadne dodatkowe, specjalne zezwolenie na kabotaż w ramach UE. Wystarczy, że posiada ważną Licencję Wspólnotową i przestrzega zasad określonych w Pakiecie Mobilności.

Licencję Wspólnotową w Polsce wydaje Główny Inspektorat Transportu Drogowego (GITD). To właśnie po jej uzyskaniu i spełnieniu wszystkich wymogów regulacyjnych przewoźnik automatycznie nabywa prawo do wykonywania dozwolonych operacji kabotażowych na terenie państw członkowskich UE/EOG.

Kabotaż poza UE: Zezwolenia CEMT i Dwustronne – Czy są Dozwolone?

Zasady dotyczące kabotażu poza UE są znacznie bardziej restrykcyjne, a w większości przypadków ten rodzaj przewozów jest całkowicie zakazany, gdy mówimy o operacjach realizowanych na podstawie zezwoleń CEMT lub dwustronnych zezwoleń.

- Zezwolenia CEMT: Pomimo że zezwolenia te są wielostronne i ułatwiają transport międzynarodowy między krajami członkowskimi Międzynarodowego Forum Transportu (ITF), kategorycznie nie uprawniają do wykonywania przewozów kabotażowych na terytorium żadnego z tych państw. Oznacza to, że polski przewoźnik, posiadający zezwolenie EKMT/CEMT, nie może na przykład przewieźć towaru z Ankary do Stambułu (w Turcji) ani z Belgradu do Nowego Sadu (w Serbii). Ich celem jest wyłącznie ułatwianie ruchu międzynarodowego, a nie zezwalanie na przewozy wewnętrzne.

- Zezwolenia dwustronne: W przeważającej większości przypadków umowy bilateralne między Polską a krajami trzecimi bezwzględnie zakazują kabotażu. Transport kabotażowy na podstawie zezwolenia dwustronnego jest niemożliwy, gdyż zezwolenie to jest ściśle przeznaczone do przewozu między Polską a danym krajem trzecim (lub tranzytu przez ten kraj). Próba wykonania kabotażu na podstawie zezwolenia dwustronnego jest traktowana jako poważne naruszenie przepisów i skutkuje bardzo surowymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi.

W praktyce, transport kabotażowy dla polskich przewoźników poza obszarem Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) jest w zdecydowanej większości przypadków niemożliwy i niezgodny z prawem. Państwa poza UE/EOG bardzo mocno chronią swoje wewnętrzne rynki transportowe, a umowy międzynarodowe rzadko zawierają zapisy dopuszczające kabotaż dla zagranicznych przewoźników. Teoretycznie, mógłby istnieć jakiś rzadki, bardzo specyficzny wyjątek wynikający z konkretnej umowy bilateralnej, która wyraźnie i jednoznacznie dopuszczałaby kabotaż, ale takie przypadki są niezwykle rzadkie i nie należy zakładać, że kabotaż jest dozwolony bez absolutnie pewnego i wyraźnego zapisu w obowiązujących dokumentach.

Konsekwencje Naruszeń Zasad Transportu Kabotażowego

Kary za kabotaż niezgodny z przepisami są dotkliwe i różnią się w zależności od kraju i skali naruszenia. Mogą one obejmować:

- Bardzo wysokie grzywny finansowe (sięgające nawet tysięcy euro).
- Zatrzymanie pojazdu.
- Nakaz opuszczenia terytorium danego państwa.
- Utrata zezwoleń transportowych lub licencji (zawieszenie lub cofnięcie), a także pozbawienie dobrej reputacji przedsiębiorcy.
- Wprowadzenie firmy na czarne listy lub zakaz prowadzenia działalności w danym kraju.
- Poważne problemy z reputacją firmy na rynku.

Podsumowanie wiedzy o Transporcie Kabotażowym

Zrozumienie i ścisłe przestrzeganie zasad kabotażu jest absolutnie fundamentalne dla każdego przedsiębiorstwa transportowego działającego na arenie międzynarodowej. Zarówno w obrębie UE, gdzie transport kabotażowy jest ściśle regulowany Pakietem Mobilności, jak i poza nią, gdzie jest on w większości przypadków całkowicie zakazany, konsekwencje naruszeń są dotkliwe. Ignorowanie tych przepisów może prowadzić do wysokich kar finansowych, zatrzymania pojazdów, utraty zezwoleń, a nawet zakazu prowadzenia działalności, poważnie szkodząc reputacji i kondycji finansowej firmy w transporcie międzynarodowym.